काठमाडौं, ७ साउन । रातको निद्रा हाम्रो स्वास्थ्यको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ।
यस समयमा, मस्तिष्कले पनि आराम गर्छ, आफैलाई मर्मत गर्दछ र दिनको मेमोरी भण्डारण गर्दछ। तर, अहिलेको जीवनशैलीमा मानिसहरु विशेषगरी युवाहरु राती अबेरसम्म जाग्ने गर्छन् । तर के तपाईलाई थाहा छ निन्द्राको कमीले हाम्रो मस्तिष्क अर्थात स्लीप एण्ड ब्रेन हेल्थलाई सिधै हानि पुर्याउँछ भन्नेमा ?
हामीले पर्याप्त निद्रा नपर्दा यसले हाम्रो मस्तिष्कमा कस्तो प्रभाव पार्छ भन्ने बारे न्यूरोलोजोजिस्टवाट केही कुरा जानौं ।
मेमोरी र सिक्ने क्षमतामा प्रभाव
निद्राको समयमा, हाम्रो मस्तिष्कले दिनभरका गतिविधिहरू र सिकेका कुराहरू व्यवस्थित गर्दछ। गहिरो निद्रा र निद्रा चक्रको समयमा मस्तिष्कले दीर्घकालीन मेमोरीको लागि नयाँ जानकारी भण्डारण गर्दछ। यदि निद्रा पूरा भएन भने यो प्रक्रियामा बाधा पुग्छ, जसका कारण स्मरणशक्ति कमजोर हुन्छ र नयाँ कुरा सिक्न गाह्रो हुन्छ।
ध्यान केन्द्रित गर्ने र निर्णय लिने क्षमतामा कमी
निद्राको कमीका कारण मस्तिष्कका कोशिकाहरू अर्थात् न्युरोन्सले राम्ररी काम गर्न सक्दैनन्, जसका कारण सोच्ने र बुझ्ने क्षमतामा ह्रास आउँछ । यसले हाम्रो ध्यान, तर्क र निर्णय गर्ने क्षमतामा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्छ। यति मात्र होइन, पर्याप्त निद्रा नपुग्ने मानिसमा प्रतिक्रिया समय पनि ढिलो हुन्छ, जसका कारण दुर्घटनाको जोखिम बढ्छ ।
मूड स्विङ्स र मानसिक स्वास्थ्यमा साइड इफेक्ट
कम सुत्ने मानिसहरू अक्सर चिडचिडा, तनाव वा उदास महसुस गर्छन्। यो हुन्छ किनभने निद्राको कमीले मस्तिष्कको एमिग्डाला नामक भागलाई बढी सक्रिय बनाउँछ, जसले भावनाहरूलाई नियन्त्रण गर्छ। थप रूपमा, निद्राको कमीले सेरोटोनिन र डोपामाइन जस्ता खुशी पार्ने हार्मोनहरूको सन्तुलनमा बाधा पुर्याउँछ, जसले डिप्रेसन र चिन्ताको जोखिम बढाउँछ।
मस्तिष्क कोशिकालाई क्षति
लामो समयसम्म निन्द्रा नलाग्दा मस्तिष्कका कोशिकाहरूलाई हानि पुर्याउँछ। निद्राको कमीले मस्तिष्कको केही भागहरूमा न्यूरोनको संख्या कम गर्न सक्छ। थप रूपमा, मस्तिष्कले निद्राको समयमा विषाक्त प्रोटीनहरू, जस्तै बीटा–एमाइलाइड, सफा गर्छ। जुन अल्जाइमर जस्ता रोगसँग सम्बन्धित छ । निद्राको कमीको कारण यी हानिकारक प्रोटिनहरू जम्मा हुन थाल्छ, जसले मस्तिष्कको काम गर्ने क्षमतालाई असर गर्छ।
रचनात्मकता र समस्या समाधानमा कमी
हाम्रो रचनात्मकता र नवीन सोचको लागि निद्रा पनि महत्त्वपूर्ण छ। जब हामी सुत्छौं, मस्तिष्कले नयाँ जानकारी मिलाएर समस्या समाधान गर्छ। निद्राको कमीको कारण यो प्रक्रिया बाधित हुन्छ, जसले नयाँ विचारहरूको उत्पादन घटाउँछ।
तसर्थ, यदि तपाइँ आफ्नो दिमाग स्वस्थ राख्न चाहनुहुन्छ भने, दैनिक ७–८ घण्टा गहिरो निद्रा लिनु महत्त्वपूर्ण छ। निद्राको कमीले तपाईको दैनिक जीवनलाई मात्र असर गर्दैन, तर लामो समयसम्म यसले तपाईको मस्तिष्कको संरचनालाई पनि क्षति पुर्याउँछ। त्यसैले आफ्नो निद्रालाई प्राथमिकता दिनुहोस् र स्वस्थ जीवनशैली अपनाउनुहोस्।
