काठमाडौँ, “सेवा नै सर्वोच्च धर्म।” यस मूल मर्मलाई आत्मसात् गर्दै जनस्वास्थ्यकर्मी तथा युवा समाजसेवी विशाल विश्वकर्माले आफ्नो जीवनलाई समाजसेवामा समर्पित गर्दै आएका छन्। हालै उनले आफ्नो वर्षौंदेखिको लामो कपाल क्यान्सर पीडित महिलालाई NEPAL CANCER HOSPITAL & RESEARCH CENTER मा अवस्थित नेपाल क्यानसर सहयोग समुह (ललितपुर) द्रारा आज दान गरेर मानवता, सहानुभूति र सामाजिक जिम्मेवारीको एउटा अनुपम उदाहरण प्रस्तुत गरेका छन्। यो केवल कपालको भौतिक दान मात्र थिएन, यो त क्यान्सरसँग जुधिरहेकी एक महिलाको आत्मबल, आत्मसम्मान र मुस्कान फर्काउने एउटा संवेदनशील प्रयास थियो।

महिलाको आत्मबल, सौन्दर्य र सामाजिक पहिचानमा पुरुषको मानवीय भूमिका

महिलाका लागि कपाल केवल टाउको ढाक्ने माध्यम मात्र होइन, यो उनको सौन्दर्य, आत्मविश्वास र सामाजिक पहिचानको अमूल्य प्रतीक हो। जब कुनै महिलाको कपाल झर्छ, चाहे त्यो हर्मोनको गडबडी, पोषणको कमी वा कुनै गम्भीर रोगका कारण होस्, यसले उनको मनमा गहिरो पीडा र मानसिक संवेदनशीलता उत्पन्न गराउँछ। पुरुषको तुलनामा महिलामा कपाल झर्ने समस्यालाई अस्वाभाविक र चिन्ताजनक मानिने हुँदा छोरीहरूमा यसको असर अझ बढी पर्छ। यहीँ पुरुषको महत्वपूर्ण भूमिका सुरु हुन्छ; हामीले हरेक महिना कपाल फाल्नुको सट्टा केही वर्ष पालेर क्यान्सर पीडित दिदीबहिनीहरूलाई दान गर्न सके, यो उनीहरूको लागि आशाको जीवन्त उपहार बन्नेछ, जुन शारीरिक अंगदानभन्दा कम छैन।

पुरुषत्वको नयाँ परिभाषा: अधिकारसहितको कर्तव्यबोध

पुरुष हुनु भनेको केवल केही अधिकारको उपभोग गर्नु मात्र होइन, समाज र परिवारप्रति निश्चित कर्तव्य र जिम्मेवारीहरू निर्वाह गर्नु पनि हो। पुरुषले परिवारको सुरक्षा र पालनपोषण गर्दै समाजमा न्याय र समानताको वकालत गर्नुपर्छ। महिला तथा कमजोर वर्गको सम्मान र संरक्षण गर्नु, हिंसा र विभेदको अन्त्यका लागि आवाज उठाउनु, तथा लैङ्गिक समानताको अभ्यास गर्नु पुरुषको सामाजिक कर्तव्य हो। जब पुरुषले आफ्ना अधिकारसँगै कर्तव्यको पनि पालना गर्छन्, तब मात्र एक सन्तुलित, न्यायपूर्ण र सभ्य समाजको निर्माण सम्भव हुन्छ।

सेवा: भाषण होइन, व्यवहारको नेतृत्व

नेकपा एमाले कर्णाली प्रदेश सम्पर्क लेखा कमिटीका अध्यक्षसमेत रहेका विशाल विश्वकर्माको नेतृत्व दर्शन “सेवा भाषण मात्र होइन, अभ्यास पनि हो” भन्ने व्यवहारिक अवधारणामा आधारित छ। २०६९ मा अनेरास्ववियु अल नेपाल कलेज अफ टेक्निकल एजुकेसनको अध्यक्षमा निर्वाचित भएपछि उनले शैक्षिक संस्थामा तालाबन्दी नगर्ने घोषणा गर्दै शैक्षिक स्थायित्व र सहकार्यमा आधारित नयाँ संस्कृतिको शुरुवात गरे। उनको कार्यकालमा विद्यार्थी, शिक्षक, कर्मचारी र प्रशासनबीच सहमति र सहअस्तित्वको वातावरण निर्माण भयो, जसको परिणाम स्वरूप कलेजको नतिजा उत्कृष्ट बन्यो। चन्दा सङ्कलनको प्रचलनलाई विस्थापित गर्दै उनले आत्मनिर्भरता, जवाफदेहिता र सेवामूलक नेतृत्वको अभ्यास लाई संस्थागत गरे।

सपनाको मार्ग परिवर्तन: डाक्टरबाट समाज सुधारकको यात्रा

दैलेखबाट राजधानी काठमाडौँ आइपुगेका विशालको प्रारम्भिक सपना चिकित्सक बन्ने नै थियो। तर, राजधानीमा बस्दा देश नै बिरामी र जनता उपेक्षित देखेका उनले आफ्नो मार्ग परिवर्तन गर्दै जनस्वास्थ्य सेवा र समाजसेवाको सहयात्रा रोजे। लिटिल बुद्ध कलेज अफ हेल्थ साइन्समा जनस्वास्थ्य विषय अध्ययन गरेर उनले आफ्नो शैक्षिक ज्ञानलाई समाजको हितमा रूपान्तरण गर्ने अभ्यास गरिरहेका छन्। उनको शैक्षिक उत्कृष्टता, सेवाप्रतिको समर्पण र नेतृत्व क्षमताले विशेषगरी सर्वहारा वर्ग तथा युवा पुस्तालाई गहिरो रूपमा प्रेरित गरिरहेको छ।

विपत्तिको अग्रपंक्तिमा एक निडर योद्धा

कोभिड–१९ महामारी होस् वा भूकम्प, बाढी, पहिरो, शैक्षिक, राजनैतिक आन्दोलन तथा विविध सामाजिक संकटका घडीहरूमा विशाल सधैँ अग्रपंक्तिमा रही नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्दै आएका छन्। कोभिड महामारीका बेला उनले चामुण्डा बिन्द्रासैनी नगरपालिकामा स्वास्थ्य हस्तक्षेप, मनोसामाजिक सहयोग र अग्रपंक्ति समन्वयको जिम्मेवारी कुशलतापूर्वक सम्हाले। प्राकृतिक विपत्तिहरूका बेला उनी सक्रिय उद्धारकर्ता तथा राहतकर्ता को रूपमा देखा परे। उनको स्पष्ट अडान, विवेकी विचार र सशक्त नेतृत्व शैलीले उनलाई प्रभावशाली र दूरदर्शी व्यक्तिका रूपमा स्थापित गरेको छ।

नेतृत्व यात्रा: अनुभवको शिखर

अनेरास्ववियु, अल नेपाल कलेज अफ टेक्निकल एजुकेसन क्याम्पस कमिटी पूर्व अध्यक्ष

अनेरास्ववियु, CTEVT राष्ट्रिय कमिटी, पूर्व कोषाध्यक्ष

नेकपा एमाले दैलेख–काठमाडौँ सम्पर्क मञ्च पूर्व अध्यक्ष

अनेरास्ववियु केन्द्रीय कमिटी सदस्य तथा CTEVT राष्ट्रिय कमिटी पूर्व अध्यक्ष

हाल: नेकपा एमाले कर्णाली प्रदेश सम्पर्क लेखा कमिटी अध्यक्ष

विशालको मूल मन्त्र

“व्यक्ति पार्टीको मात्र नेता होइन, ऊ जन्मेको घरदेखि जहाँ पढ्छ, काम गर्छ, त्यहीँको पनि जिम्मेवार सदस्य र नेता हुनुपर्छ।” यो भनाइले उनको जनमुखी, उत्तरदायी र दूरदर्शी नेतृत्व सोच लाई स्पष्ट चित्रण गर्दछ।

स्वास्थ्यप्रतिको वैज्ञानिक दृष्टिकोण: Prevention is better than cure

“रोग लागेर उपचार गर्नुभन्दा रोग लाग्न नदिनु राम्रो।” जनस्वास्थ्यको यो मूल मन्त्रलाई विशालले व्यवहारमै उतारेका छन्। विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (WHO) ले पनि गैर-सङ्क्रामक रोगहरूको रोकथाममा गरिने लगानी उपचारभन्दा चार गुणा बढी लाभदायक हुने तथ्य प्रस्तुत गरिसकेको छ। विशालका अनुसार: “कपाल दान क्यान्सरको प्रत्यक्ष उपचार होइन, तर यसले पीडितको आत्मबल बढाएर उपचार प्रक्रियामा सकारात्मक प्रभाव पार्छ।” यसले स्वास्थ्य केवल अस्पतालमा सीमित नभई पारिवारिक, सामाजिक सहानुभूति र सहयोग पनि उपचारको अनिवार्य पक्ष हुनुपर्छ भन्ने सन्देश दिन्छ।

एक प्रेरणादायी व्यक्तित्व, युवा पुस्ताको आदर्श!

विश्वका विभिन्न कपाल दान अभियानहरू जस्तै Locks of Love (USA), Hair for Hope (Singapore), My Hair for Cancer (India), सोनाली बेन्द्रे (भारत), जेन मलिक (UK), डाक्टर छवि पन्ती (नेपाल), जनस्वास्थ्यकर्मी दिनेश धिमिरे (नेपाल), कमरेड रेखा न्यौपाने (नेपाल) आदिले आत्मबल अभिवृद्धिको सशक्त सन्देश फैलाइरहेका छन्। नेपालमा विशाल विश्वकर्मा जस्ता युवाहरूको यस प्रकारको कदमले सामाजिक चेतनाको लहर सिर्जना गर्ने सम्भावना प्रमाणित भएको छ।

विशालले आत्मसात् गरेका केही प्रेरणादायी सूत्रहरू:

कपाल दान = आत्मबल दान

नेतृत्व = कुर्सी होइन, कर्तव्य

सेवा = शब्द होइन, आचरण

सामाजिक नेतृत्व = सानो कामबाट सुरु हुने ठूलो परिवर्तन

Public Health with Purpose

Politics for People, Not for Power

विशालको अपिल: “उदाहरण बनौँ, अनुकरण होइन”

विशाल विश्वकर्माको स्पष्ट सन्देश छ: “हामी सबैसँग केही न केही दिन, गर्न सकिने क्षमता हुन्छ। कसैले रक्तदान गर्छ, कसैले शिक्षादान, मैले पनि गर्दै आएको छु, आज कपाल दान गरें। यदि मेरो यो सानो कार्यले एकजना क्यान्सर पीडित महिलाको आत्मबल फर्काउन सघाउँछ भने, त्यही नै मेरो जीवनको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि हुने मेरो विश्वास छ।”

अन्तिम निष्कर्ष: छोटो कपाल, गहिरो सन्देश

विशाल विश्वकर्माको यो अभियान सामान्य देखिए पनि गहिरो सामाजिक सन्देश बोकेको छ। कपाल पाल्ने र गुमायका महिलाहरूका लागि यो अभियानले कपालको मूल्य र आत्मबलबीचको सम्बन्धलाई अझै गहिरो रूपमा महसुस गराउने काम गरेको छ। त्यस्तै पुरुषहरूका लागि यसले कपाल दानसम्बन्धी दृष्टिकोणलाई पुनः परिभाषित गर्न सक्ने शक्ति राख्छ। यो अभियान साहस, संवेदनशीलता, सहानुभूति र सेवा भावनाको प्रतीक बनेको छ। नेपालका युवाहरूका लागि यो अभियानको मूल सन्देश: “छोटो कपालबाट पनि ठूलो चेतना फैलाउन सकिन्छ।” र “रोग लागेर उपचार गर्नुभन्दा रोग लाग्न नदिनु नै राम्रो।”